Đôi điều về một TBT báo Quân đội

 Đôi điều về một TBT báo Quân đội.

Trần Nhung.

Nhân 101 ngày sinh và 25 năm ngày mất ông Đào Phan, tức ĐàoDuyDếznh(1920-2021) nên viết đôi điều.

Chiều muộn ngày 28-3-1996,TBT báo QĐND Phong Hải bảo tôi:-Theo lệnh trên, tối nay, tôi và anh đến nhà ông Đào Phan vì ông vừa mất hôm qua, mai đưa tang, hỏi xem gia đình có cần báo ta giúp gì không.

Tôi quí trọng anh Phong Hải vì anh là người tình nghĩa, rất quan tâm việc hiếu hỉ của cán bộ trong cơ quan.Anh lại hỏi :Anh có biết ông này không. Tôi báo cáo anh:-Ông là TBT báo Quân du kích hợp nhất với báo Vệ quốc quân thành báo QĐND.Sởi dĩ tôi biết là do một lần gặp bà Phan Thị Bội Hoàn, một người phụ nữ trí thức kiều diễm,bà nói :-Ông nhà tôi tên là Đào Phan từng làm TBT báo Quân du kích tiền thân báo QĐ các anh.Về cơ quan, gặp ông Bùi Biên Thuỳ, Phó TBT, công tác lâu năm nhất ở báo thời đó, tôi hỏi ông về Đào Phan. Ông nói :-Ông này xét lại, ăn chơi tha hóa nên quân đội thải loại.

Hóa ra là thế nên các dịp báo QĐ kỷ niệm ngày thành lập không mời và không nhắc đến tên ông, trong khi mời và ca ngợi ông Lưu Văn Lợi, TBT báo Vệ quốc quân.

Tối hôm đó tôi theo anh Phong Hải đến nhà ông Đào Phan ở phố Đội Cấn. Anh Đào Phan Long, con trai ông tỏ ra xúc động khi TBT báo QĐ đến thăm .Anh và vài người trong nhà tiếp chúng tôi thân tình, cám ơn và không nhờ giúp đỡ gì vì gia đình tự lo được.Anh đưa tôi danh thiếp mới biết anh là Kỹ sư, Chủ tịch Hội Đúc -Luyện kim VN.Hiện nay đang là Chủ tịch Hội Cổ vật Thăng Long.

Mang vòng hoa của báo QĐND vào viếng ông Đào Phan xong, ra ngoài tôi ngạc nhiên thấy rất nhiều người cao tuổi cả quân đội và dân sự, ai cũng đầy Huân chương và Huy hiệu, 50,60 năm tuổi Đảng đến viếng, tỏ ra rất kính trọng và thương tiếc người quá cố. Trong khi đó lại có nhiều công an mặc sắc phục và thường phục xuất hiện ở nhiều nơi của nhà tang lễ xem xét mọi động thái. Sau tang lễ về cơ quan tôi miền man suy nghĩ và để ý tìm hiểu. May thay, năm 1997, theo Đoàn cán bộ Tiền khởi nghĩa thăm Mỹ để hội thảo về quan hệ Việt Mỹ thời kỳ 1944-1946,tôi gặp bàTrần Thị Minh Châu, vợ ông Đào Duy Kỳ là anh trai ông Đào Phan nên rõ mọi chuyện. Sau khi ở Mỹ về bà cho tôi xem bản sao thư ông Đào Phan gửi ông Lê Phước Thọ, Uỷ viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Tổ chức Trung ương măm 1992.Bà Châu rất nổi tiếng vì bà làm việc ở chiến khu Tân Trào thời kỳ 1944-1945 dưới sự chỉ huy của Cụ Hồ và được Cụ Hồ giao tổ chức bữa tiệc của Việt Minh đón Phái đoàn đồng minh chống phát xít (thực ra là toàn sĩ quan quân đội Mỹ )từ Côn Minh TQ sang Tân Trào .Không biết làm thế nào, bà đành đến hỏi Bác Hồ. Bác bảo cô vào bản xin đồng bào một con bê, đem thui, treo lên cành cây , mọi người xẻo ăn. Bà chuẩn bị đúng như vậy, kèm xôi trắng, hành, rau thơm, rượu ngô.Quả nhiên bữa tiệc này mọi người đều khen ngon.

Bức thư của ông Đào Phan gửi Ủy viên Bộ Chính trị Trưởng ban Tổ chức Trung ương gần như là thư đề nghị minh oan. Phần đầu ông vắn tắt về anh em ông đều là những người hoạt động cách mạng rất kiên cường từ những năm 1930,nổi bật là anh cả Đào Duy Anh, TBT Tân Việt cách mạng Đảng, một trong ba tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản VN.(Ông Anh cũng bị ghi sổ vì nói về dân chủ tự do trên báo Nhân văn giai phẩm nên ông thôi tham gia chính trường, lao vào học thuật trở thành một nhà bác học rất uyên thâm ).Tiếp đó nói về ông :

-Tham gia cách mạng và vào Đảng năm 1936.

-Bí thư Tỉnh ủy Thừa Thiên. Bí thư Thành uỷ Hà Nội

-TBT Nhà xuất bản và báo Quân du kích (sau này là Nhà xuất bản QĐND và báo QĐND )

-Xuất ngũ công tác nhiều cơ quan.

Phần cuối bức thư nêu những việc ông đề nghị cần có kết luận sáng tỏ đem lại danh dự cho ông.

Tìm hiểu kỹ mới thấy ông bị hàm oan từ một việc đơn giản nếu so bây giờ thì hầu hết cán bộ bị tù hoặc xử bắn hết do "ăn chơi tha hóa". Tội của ông chỉ có thể này.Tháng 7-1950,TCCT quyết định sát nhập hai tờ báo Quân du kích do ông là TBT và tờ Vệ quốc quân do ông Lưu Văn Lợi làm TBT thành tờ QĐND. (Cụ Hồ đặt tên này).Mọi người rất mừng nên nói cần bữa liên hoan chung. Hai ông Phan và Lợi trao đổi, ông Lợi đề nghị ông Phan làm trưởng ban tổ chức và cao hứng đặt tên là cuộc đại liên hoan. Chết là do chữ đại .Do ngẫu nhiên đúng hôm liên hoan thì ông Lưu Văn Lợi đi công tác vắng nhờ đó vô can và được làm TBT báo QĐND đầu tiên .

Số là liên hoan xong, ai đó lên gặp Chủ nhiệm TCCT mật báo là ông Đào Phan tổ chức đại tiệc tưng bừng. Chủ nhiệm TCCT tức giận quát lên:-"Trong khi đồng bào chiến sĩ đói ăn ,hy sinh gian khổ mà chè chén. Như vậy khác gì uống máu đồng bào chiến sĩ".Ông cho Đoàn kiểm tra và kiểm điểm ông Đào Phan sau đó ra quyết định kỷ luật.Sau này các vị dự liên hoan như ông Mai Văn Hiến thổ lộ :đó là bữa ăn mặn chưa bằng mâm cỗ, mấy ông không biết uống rượu nên uống vài chén đã say nôn thốc nôn tháo. Tai hại là lan truyền trong toàn quân câu ca:

Người no, no đủ, đã thèm

Thức ăn thừa mứa đổ chìm đáy sông .

Nên ai cũng nghĩ là ông tội to lắm, chẳng khác Đại tá Trần Dụ Châu ăn chơi sa đoạ bị tội tử hình. Còn tội xét lại của ông là trong một lần phổ biến nghi quyết về cách mạng chuyển sang giai đoạn mới giải phóng dân tộc, ông đã noi là cách mạng đánh đổ thực dân đế quốc, thì ngoài công nông là chủ lực cần liên kết với tư bản, địa chủ và cả những người nguỵ quân nguy quyền tiến bộ vào mặt trận chung bị qui cho là phi giai cấp , phi chuyên chính vô sản. Mặc dù không có án bằng giấy trắng mực đen nhưng vẫn là bản án vô hình.

Từ đó ông bị thất sủng, rồi bị đưa ra khỏi quân đội. Ông công tác một thời gian rồi về nghỉ trong án oan dai dẳng suốt đời.

Là người có tri thức và nghị lực, ông chuyên tâm nghiên cứu về sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh.. Các công trình nghiên cứu của ông phải 10 năm sau khi ông mất mới được công khai trọn bộ. Đó là bộ ba tác phẩm :-Hồ Chí Minh -Danh nhân văn hóa

-Hồ Chí Minh một Nhân cách lớn

-Đạo Khổng trong văn Bác Hồ tổng cộng hơn 1200 trang.